Interview met Steven Martina

Hoe gaat het met The Greenery?
We hebben roerige tijden achter de rug, maar het gaat de laatste jaren echt beter. De druk in onze sector is altijd hoog en de marges zijn flinterdun. Het aantal telers is de afgelopen jaren afgenomen. Soms denken mensen dat een daling in het aantal telers betekent dat het slechter gaat, maar dat is niet zo. Ik verwacht zelfs dat het aantal telers de komende vijf jaar met nog 30 tot 40 procent afneemt. Daar staat tegenover dat het totale areaal door schaalvergrotingen en fusies toeneemt. Wij hebben de omzet de laatste jaren gestabiliseerd en de winstgevendheid is toegenomen.

De relatie tussen The Greenery en de telers stond onder spanning. Hoe heb je dat rechtgetrokken?
Iedereen zag dat een transitie nodig was, dat de klant centraler moest komen te staan. Al meerdere malen was geprobeerd die transitie in gang te zetten, maar zonder succes. Misschien wel omdat er mensen van buitenaf voor waren aangetrokken die te snel wilden veranderen. Je kunt misschien gelijk hebben, maar gelijk krijgen is iets anders. Ik werk al van jongs af in de sector, dus ik weet goed wat telers nodig hebben en welke emoties er spelen. Ik ken de passie van de telers voor wat ze doen. We maken groenten en fruit samen waardevol. Als teler en lid van coöperatie Coforta ben je ook aandeelhouder van The Greenery. Telers die zo bijdragen aan de groei, profiteren van het resultaat. De regeling voor ledenleningen is aantrekkelijker gemaakt. De looptijd is teruggebracht van acht naar vier jaar en op deze leningen zal ook jaarlijks een resultaatafhankelijke variabele rente worden vergoed. Het is voor het eerst dat dit gebeurt in de geschiedenis van The Greenery.

Hoe kan het dat het jou wél is gelukt?
Ik heb de telers meegenomen in het veranderingsproces en van hen het vertrouwen gekregen. Vertrouwen in de gedachte dat de voorgestelde manier van veranderen de juiste was. Voordeel was dat de telers mij kenden, omdat ik al jarenlang voor de organisatie werkte. Vooral de telers van zacht fruit ken ik goed. Toen ik in 2004 bij The Greenery kwam werken, waren al veel telers bij het bedrijf weggegaan. Wij hebben destijds de koers van The Greenery veranderd. Wij zijn rechtstreeks aan retailers gaan verkopen en zelf voor verpakkingen gaan zorgen. Inmiddels is de omzet van zacht fruit van € 25 miljoen naar € 150 miljoen gegroeid en is de totale omzet stabiel op € 1 miljard. Uiteindelijk gaat het niet om wat je zegt, maar om wat je doet. Het draait om de resultaten.

Was het zo makkelijk?
Natuurlijk was ik een vreemde eend in de bijt, toen ik bij de vestiging voor zacht fruit in Breda startte. Mensen waren sceptisch. Maar als je resultaat levert, steunen mensen je. En dat werkt het prettigst. Ik wil me geen zorgen maken over wat ik onderneem. Natuurlijk kleven er risico’s aan beslissingen, maar je moet je niet door angst laten leiden. Mensen houden van nature niet van verandering. Daar moet je rekening mee houden. Dat speelt aan de telerskant, maar ook bij The Greenery. Ik verbaas me er altijd over dat mensen tien redenen weten waarom iets niet kan en niet één reden waarom iets wél kan.

Jij hebt heel wat topmannen meegemaakt. Wat heb je van hen geleerd?
Ik heb geleerd hoe sommige dingen wel of niet moeten, of kunnen. Belangrijk is bijvoorbeeld dat je aan de hand van meerdere leiderschapsstijlen kunt opereren. Je moet kijken naar wat bij de situatie past. Goede leiders kunnen daarin schakelen: in een crisissituatie dominant en bepalend zijn en in een bouwfase meer verbinden. Anders gaat het mis. Verder moet je ervoor zorgen dat mensen graag voor je willen werken. Je moet mensen aanvoelen. Je moet duidelijk zijn, keuzes durven maken en doen wat je zegt. Je moet uitleggen hoe je een draai wilt maken en welke invloed dit heeft op de betrokkenen. Mensen willen weten wat het voor hen betekent. Daarbij moet je blijven vasthouden aan wat je wil.

Is het belangrijk dat een ceo uit de eigen organisatie komt?
Een externe ceo kan ook, maar die begint wel met minder vertrouwen. Het helpt als dat er al is. Maar het is vooral belangrijk dat iemand de coöperatieve structuur snapt en weet hoe het krachtenspel daarin werkt. Omdat ik al lang bij het bedrijf zit, ken ik veel mensen. Maar dat maakt het in het begin ook lastiger, want: wie gaat je nog eerlijk zeggen wat er speelt? Gelukkig heb ik die mensen wel gevonden en door op afdelingen rond te lopen voel ik zelf ook vaak wel hoe het gaat. Toen ik nog commercieel directeur was dacht ik dat de ceo-rol bijna hetzelfde zou zijn, maar dat is niet zo. Waar je eerst deel bent van een directieteam, leg je nu samen met de cfo verantwoording af aan de raad van commissarissen. De verhoudingen en je stakeholdermanagement veranderen.

Wat is je missie voor de toekomst?
Samen met de telers groente en fruit waardevol maken. Maar ik heb ook een hoger doel. Ik streef naar een duurzamer en sociaal verantwoord product, dat voor iedereen bereikbaar en betaalbaar is. Ik wil dat we positief bijdragen aan een beter milieu en de gezondheid van mensen. Een groot deel van de samenleving heeft de perceptie dat fruit en groenten duur zijn. Ik vind het persoonlijk belangrijk, maar ook voor het bedrijf, dat we meer doen dan alleen de omzet verhogen en geld verdienen. Op dit moment bouwen we nieuwe dc’s, allemaal uitgerust met zonnepanelen. En we automatiseren en robotiseren het werk om onze medewerkers te ontlasten bij relatief zwaar en repeterend werk. Wij gaan voor duurzame inzetbaarheid van onze mensen. Ik wil graag herinnerd worden als iemand die impact heeft gehad. Je moet groots durven dromen.

Hoe zorg je ervoor dat je een duurzamer product op de winkelvloer krijgt?
Dat lukt alleen als consumenten het echt willen. De consument moet bereid zijn ervoor te betalen. Dat is nu vaak niet zo en retailers voelen de druk om te concurreren op prijs. Er is op het gebied van duurzaamheid al veel mogelijk, bijvoorbeeld door andere verpakkingen te gebruiken. Ik vind dat de retailer daar een belangrijke rol in heeft. We merken al wel dat de bereidheid voor het vergoeden van een meerprijs voor duurzaam geteelde producten toeneemt. We moeten het de consument sowieso makkelijker maken om bewust voor duurzaam te kiezen. Dat betekent dat het voor consumenten in winkels zichtbaar en herkenbaar moet zijn. Dan kunnen zij het product ook op waarde schatten. Planetaproof is zo’n voorbeeld. Als een paar grote partijen zoiets gaan ondersteunen, kan het snel gaan.

Waar komt die noodzaak om iets aan de wereld bij te dragen vandaan?
De basis daarvoor ligt bij mijn tijd als aandelenhandelaar, denk ik. Ik was als kind al gefascineerd door de beurs en ben als jongen van een jaar of 22 als handelaar miljoenen heen en weer gaan schuiven. Dan ben je de hele dag met geld bezig, maar je maakt zelf niks en je hebt eigenlijk ook geen contact met andere mensen. Je verdient veel geld, maar geeft het ook net zo makkelijk uit. Na een tijd ging ik me afvragen waar ik mee bezig was en of ik zoiets tot mijn pensioen wilde doen. Ik kwam tot de conclusie dat ik dat niet wilde. Toen werd ik benaderd door The Greenery.

Heb jij een goeroe?
De Dalai Lama. Hij zegt: ‘Als je spreekt, herhaal je wat je al weet. Als je luistert, kun je iets nieuws ontdekken.’ Met luisteren had ik vroeger moeite, omdat ik graag praat. En Stephen Covey is een belangrijke houvast. Ik heb me al vroeg in mijn carrière in zijn werk verdiept en uit zijn belangrijkste werk herlees ik elke paar maanden delen. Vroeger vond ik het wollig klinken dat je over je hogere doel moest nadenken. Maar nu weet ik dat het gaat om de balans tussen werk en privé. Toen ik mijn eerste zoon kreeg (Martina heeft twee zoons van 4 en 1 jaar, red.), ben ik anders naar de wereld gaan kijken. Hoe ziet die er over twintig jaar uit voor hen? En ik besefte dat ik in de bevoorrechte positie ben om daar een positieve en impactvolle bijdrage aan te leveren.

Jij lijkt helemaal in balans en vol zelfvertrouwen. Hoe komt dat?
Dat komt door het vertrouwen van de mensen om me heen en omdat je ziet dat beslissingen tot resultaat leiden. Dat bevestigt dat je de juiste koers vaart. Ik heb dat ook van nature in me zitten. Ik kan situaties snel inschatten. Die balans komt doordat ik redelijk gestructureerd werk. Ik reserveer twee tot drie keer per week een uur tijd om te sporten en probeer op vrijdag mijn agenda leeg te houden zodat ik alles kan bijwerken wat is blijven liggen. Dan heb ik het weekend zoveel mogelijk vrij voor mijn gezin.

Je bent nu 41, ceo, en hebt nog 25 jaar te gaan voor je pensioen. Wat komt er hierna?
Daar ben ik nu niet mee bezig. Ik word wel gevraagd voor commissarisfuncties, maar ik wil focus aanbrengen in mijn leven. Die focus is mijn gezin en mijn werk bij The Greenery. Ik kijk puur naar waar ik nu aan werk: een grote klus, die nog niet klaar is. Ik heb nog genoeg energie en ideeën daarvoor.