Interview met Melanie Murk

Jij werkte meer dan tien jaar voor EFMI Business School. Waarom ben je ruim een jaar terug voor jezelf begonnen?
Ik deed al jaren onderzoek naar samenwerking in de versketen, voor AH en LTO Nederland, later voor het EFMI en ook het CBL. De rode draad daarin waren gesprekken over de ontwikkeling van de versketen. Daarvoor sprak ik veel partijen en hun visies schreef ik dan op. Maar ik wilde niet dat ik pas over een paar jaar weer gevraagd zou worden voor zo’n onderzoek. Van de andere kant, ik dacht ook: hiervoor mag je mij ’s nachts wakker maken. Dit is mijn drijfveer of passie.

Waar mogen we je dan precies wakker voor maken?
Ik wil zorgen voor een betere samenwerking in de keten door een combinatie van zelf actief meewerken, adviseren en partijen bij elkaar brengen. Het gaat om een toekomstbestendige keten. Digitalisering moet daarbij helpen. Waar gaat de versketen naar toe? In Nederland heb je een prachtige keten, maar die is niet op alle fronten toekomstbestendig. Er is betere samenwerking nodig. Ik heb het niet verder afgekaderd, omdat er al snel opdrachten kwamen. Voor FarmTrace ben ik nu actief als ‘business developer’ binnen Europa.

Wat doe je precies voor FarmTrace?
Ik kijk naar hoe we de beschikbare informatie uit het boeren- bedrijf in kaart kunnen brengen om daarmee de keten beter in te richten en makkelijker meerwaarde aan de producten te kunnen geven. Tot aan de retailer en de consument toe. Meerwaarde: bijvoorbeeld in de intrinsieke waarde van het product zelf, de productiewijze of de herkomst. Er is veel informatie beschikbaar, maar daar wordt nog weinig mee gedaan. De vraag is hoe je die data kunt gebruiken om een versartikel zo bijzonder te maken dat de consument afstapt van prijsgericht kopen en kiest voor andere waarden, zoals kwaliteit, duurzaamheid of diervriendelijkheid. Met FarmTrace werken we voornamelijk voor verwerkers van versproducten zoals melkfabrieken, slachterijen etc. die de ketenregie op zich willen nemen. En we werken voor retailers die meer transparantie in de keten willen. In zo’n project werk je altijd samen met alle relevante spelers in de keten.

Bij sperziebonen of aardbeien zie je de herkomst, maar niet bij een pak melk…
Maar die informatie is er wel. Bij een recall kan de keten de bron herleiden, maar de vraag is hoe snel en precies dat is. Als een retailer wil weten welke medicijnen het melkvee gehad heeft, is die informatie er ook. Met meer digitalisering kan dit alleen veel sneller en preciezer. Die slag moet de sector nog maken. Je moet eerst aan mensen vertellen waaróm iets belangrijk is. Ik zoek in deze opdracht samen met de ketenpartijen naar de juiste ‘use cases’ en FarmTrace is vooral een technisch partner om de gewenste vervolgstappen te maken. De keten moet het uiteindelijk doen.

Vanwaar jouw interesse in die ketens en het agrarisch bedrijf?
Vroeger wilde ik dierenarts worden, maar dat is niet gelukt omdat ik drie keer ben uitgeloot. Als kind ging ik al voor het Wereldnatuurfonds langs de deur om geld in te zamelen om schildpadden te redden. Mijn drijfveer was toen al om iets goeds te doen. Het boerenbedrijf en versketens zijn voor iedereen van dagelijks belang. En daar is nog winst te behalen. Het zou voor iedereen goed zijn als sommige zaken anders gaan.

In Nederland heb je een prima versketen, maar niet toekomst- bestendig, zei je. Loopt de versketen bij ons voorop, vergeleken met andere landen?
Ik denk wel dat Nederland in Europa voorloper is, of op z’n hoogst gaat worden, als het om digitalisering en ketensamenwerking gaat. Maar dan moet het onderlinge vertrouwen er ook zijn. Met digitalisering kun je een betere samenwerking tot stand brengen. Vers is een grote sector en het samenwerkingsvraagstuk is actueel. Retailers vragen om meer verbinding. Werken met gesloten ketens, zoals Albert Heijn doet, wordt steeds bekender. Ook andere partijen kijken naar dit soort mogelijkheden. Zelfs de discounters. In de Nederlandse keten zie je steeds meer samenwerkingsverbanden, maar ook nog veel handel. FarmTrace neemt het voortouw in digitalisering, om die samenwerking en de meerwaarde te bevorderen. In Duitsland wordt vooral nog vanuit inkoop gedacht. In Frankrijk en Spanje zie je al meer integratie, bijvoorbeeld bij telers en pluimveehouders. Aan de westkust van Amerika, waar het hoofdkantoor van FarmTrace zit, is de herkomst van agf momenteel een belangrijk vraag- stuk. Idealiter verbind je alle ketenschakels met elkaar, zodat de keten echt transparant wordt.

Hoe kijk jij naar de boerenprotesten, bijvoorbeeld die recente protesten over het voerbeleid?
Die protesten zijn een symptoom. Ze laten zien dat er iets echt niet goed gaat. Grote politieke besluiten maken ondernemen steeds moeilijker. Dat raakt nu direct het leven van mensen. Ik denk dat evolutie belangrijker is dan revolutie, maar die evolutie had eerder ingezet moeten worden. Deze ondernemers heb- ben veel kapitaal geïnvesteerd in hun bedrijf en het rendement op dat kapitaal is laag. Dan switch je niet zomaar even, terwijl dat nu wél van hen gevraagd wordt. Dat is zorgelijk. Helaas is nu revolutie nodig. Dat vergroot alleen maar de tegenstellingen. We hadden allang meer samenwerking moeten hebben.

Wat kun jij daar in jouw werk mee?
Voor ons is het een kans om te laten zien hoe belangrijk het is om informatie zichtbaar te maken. Boeren die hun zaakjes voor elkaar hebben, kunnen dan bijna ‘real time’ laten zien dat zij dat voer helemaal niet hoeven aan te passen.

Voordat je bij EFMI Business School begon, werkte je bij PepsiCo en PWC. Dat zijn hele andere werelden…
Toen ik geen dierenarts kon worden, was het een zoektocht om een nieuwe drijfveer te vinden. Na een jaar scheikunde ben ik bedrijfskunde gaan studeren aan de HTS en daarna heb ik financieel management gedaan bij Nyenrode. Bij PWC werkte ik als adviseur in ‘supply chain’ en kwaliteitsmanagement. Bij PepsiCo was ik ‘businessanalist’, omdat ik inmiddels een finance-stempel had. Ik heb er veel geleerd, maar ik kwam er gaandeweg achter dat ik het heel lastig vind om met de ‘purpose’ van zo’n organisatie verbonden te raken.

En toen?
Zodra ik voel dat iets niet goed zit, kan ik beter iets anders gaan doen. Bij EFMI ben ik terechtgekomen doordat ik Laurens Sloot ontmoette toen ik commissielid wilde worden bij mijn voetbalclub in Harderwijk en hem daarover sprak. Ik weet nog dat ik toen dacht ‘wie is die beste man?’, maar ik vertelde over mijn zoektocht naar een rol die beter bij mij aansloot. Toen vroeg hij mij voor die commissie én voor een baan bij EFMI.

Jij zit ook bij retailers aan tafel. Wat zouden zij anders moeten doen?
Dat moet je voor elk versonderdeel apart bekijken. Alleen in vlees al zie je grote verschillen tussen bijvoorbeeld de varkens- en pluimveeketen. Full service retail en discounters: ook weer anders. Sommige retailers zetten goede stappen, anderen willen vooral handel bedrijven. Dat is natuurlijk in de basis wat ze doen. Ik zou ze wel willen uitdagen: met een beter ingerichte keten is gewoonweg geld te verdienen. Het draait niet alleen om de inkoopkosten.

Denk je dat corona voor veranderingen zorgt?
Ik vind het te vroeg om dat te zeggen. Het streven naar keten-transparantie zou in een versnelling kunnen komen, maar misschien hunkert iedereen straks juist naar het omarmen van het oude normaal. Lokaal is nu belangrijk. Mensen steunden liever de lokale bakker dan de supermarkt. Daarmee zou je kunnen zeggen dat lokale producten in de supermarkt ook potentieel en meerwaarde hebben. De discussie over duurzaamheid ging in veel gevallen even naar het tweede plan, maar tegelijk zie je hoe zo’n virus of milieuschade de samenleving beïnvloedt. Door de groeiende aandacht van de consument kan duurzaamheid ook een verdienmodel zijn. Misschien zijn we de kikker die nu doorkrijgt dat hij in een pan met kokend water zit.

Van wie krijg jij inspiratie?
Behalve van het werk van Steven Covey vind ik in mijn persoonlijke kring volop inspiratie. Oud-zwembondscoach junioren Titus Mennen houdt mij het grote plaatje voor. Met Chris van den Berg, ceo van FarmTrace en die ik nog van Nyenrode ken, spar ik ook veel. En ik heb veel contact met Samir Selimi van Prime Retail & Trade Solutions, waar ik ook voor werk. Leo Kivits is ook een mentor voor me geweest. Uit interactie met anderen haal ik altijd voldoening. Hoewel ik nu zelfstandig ben, heb ik dagelijks en wekelijks veel contact met anderen. ‘Only the lonely’ past niet bij mij. Ik maak me in mijn werk hard voor samenwerking in de keten, maar ben zelf ook van het samenwerken.

Wie is Melanie naast al dat werk?
Wat is voor mij belangrijk… Mijn zoontje Marten, familie en naaste vrienden. Lezen en documentaires kijken om van te leren. Mensen ontmoeten en daar inspiratie uithalen. En sporten. Ik heb op redelijk hoog niveau gevoetbald en voel me wel thuis bij die gedrevenheid die bij topsport komt kijken. Ik ben gestopt met voetbal omdat ik na jarenlang een drukke baan en gezinsleven combineren mijn vrijheid terugwilde. Nu voetbal ik nog met vriendinnen, loop ik maximaal tien kilometer hard en doe ik aan crossfit om sterker te worden. Aan de verschil- lende sportschoenen in mijn kast kun je zien wat ik allemaal geprobeerd heb. Golfen, tennis, fietsen… Maar wel effectief. Ik wil er niet te veel tijd aan kwijt zijn. En ik wil reizen. Andere culturen proeven en voelen en contact maken met de mensen daar.